کِشت قارچ صدفی برای اولین بار توسط آقای دکتر مصطفوی کارشناس رفع آفات وزارت کشاورزی در سازمان تحقیقات کشاورزی شد و مطالعاتی در این زمینه انجام پذیرفت. ایشان اقدام به تاسیس واحد تولید قارچ به نام اسب سفید نمودند که در سال 1365 به محصول دهی رسید. تهیه اِسپان قارچ صدفی نیز توسط آقای اسلان عزیزی و خانم حبیبه باقرپور در سال 1362 در جهاد دانشگاهی تهران در قالب طرحی ارائه شد و با موفقیت به پایان رسید.
« مورفولوژی (شکل شناسی) قارچ صدفی »
قارچ صدفی دارای کلاهک و پایه می باشد که پایه آن معمولاً خیلی کوتاه است و رنگ آن نیز همانند رنگ کلاهک می باشد. کلاهک زمانیکه جوان است شبیه بادبزن می باشد اما به تدریج شکافهایی عمیق برداشته و تشکیل قسمتهای مستقلی را می دهد به گونه ای که قارچ خوشه ای شکل به نظر می رسد.
در قسمت زیرین کلاهک تیغه های متعدد بلند، متوسط و کوتاه و حتی خیلی کوتاه به صورت متناوب قرار دارد.
« آشنایی با انواع قارچهای صدفی »
قارچ صدفی متعلق به رده بازیدیو مسیت ، راسته آگاریکالز ، خانواده آگاریکاسه و جنس پلوروتوس می باشد. گونه های این قارچ متفاوت می باشد که اغلب آنها رشد مِسِلیومی بالایی داشته، به راحتی مواد سلولزی را تجزیه می نماید.
در ذیل با برخی از این گونه ها آشنا می شوید:
1- پلوروتوس اِستِراتوس : این قارچ یکی از بهترین گونه های شناخته شده در بین قارچهای صدفی می باشد و در سطح تجاری روی چوب و کاه و کلوش غلات و سایر بقایای گیاهی کِشت داده می شود. باردهی قارچ در طبیعت در کشورهای معتدل در فصول پاییز و زمستان که حرارت زیر 16 درجه سانتی گراد است صورت می گیرد.
2- پلوروتوس فُلوریدا : این قارچ را اولین بار در سال 1975 در مناطق نیمه گرمسیری فلوریدا آمریکا گزارش کردند. این گونه از نظر شکل ظاهری مانند گونه اُستراتُس محصول بیشتری داشته و قادر است شرایط حرارتی بالایی را تحمل نماید. (قارچ اُستراتُس ــ صدف درخت هم گفته میشود.)
3- پلوروتوس اِرینجی : این قارچ به طور طبیعی در جنوب اروپا، مناطق مرکزی آسیا و آفریقای جنوبی رشد می کند و به صورت انگل روی ریشه بعضی از گیاهان خانواده چتریان (هویج) رشد می کند. این گونه تا کنون فقط در سطوح آزمایشگاهی کِشت شده است، بوی دلپذیر و کیفیت پُخت مناسب آن را در ردیف مرغوبترین گونه های پلوروتوس قرار داده است. در بازارهای اسپانیا، افغانستان، مراکش، هندوستان و ایران به صورت تازه و خشک یافت میشود.
4- پلوروتوس سیستیدیوسوس : این قارچ در کشور تایوان به فراوانی کِشت شده و به صدف تابستانی مشهور است. متاسفانه این قارچ بوی تندی داشته و باب طبع بسیاری از مصرف کنندگان نمی باشد.
5- پلوروتوس فِلابِلاتوس : روش کِشت این قارچ را از هندوستان گزارش نموده اند، لکن اطلاعات کافی در مورد خصوصیات زراعی و امکان کِشت آن در سطح تجاری در دست نیست.
6- پلوروتوس کورنوکوپی : این قارچ دارای رنگ زرد می باشد و از سایر گونه های پلوروتوس قابل تشخیص است، کِشت ان فقط در سطوح آزمایشگاهی انجام یافته است و در طبیعت روی چوب درختان بلوط، انجیر، راش و غیره این قارچ رشد می نماید.
7- پلوروتوس ساپیدوس : این گونه ها از لحاظ شکل ظاهری با سایر گونه های پلوروتوس اختلاف دارد. اما مزه آن شبیه قارچ صدفی اُستراتُس می باشد. اِسپُرهای این قارچ دارای رنگ بنفش روشن است در حالیکه در گونه اُستراتُس اِسپُرها دارای رنگ سفید می باشد.
8- پلوروتوس ساجِرکاجو ( قارچ صدفی دینگِری ): این قارچ را اولین بار جان دیک و کاپور در سال 1976 در هندوستان از طبیعت جمع آوری نمودند و از آن کِشت خالص تهیه کردند. در مقایسه با سایر گونه های خوراکیِ پلوروتوس این گونه بسیار مرغوب تشخیص داده شده است. این قارچ به علت رشد آسان و باردهی عالی و شکل و مزه خوب به سرعت به صورت یک گونه تجاری در بسیاری از کشورها به خصوص آسیای جنوب شرقی مورد بهره برداری قرار گرفت.
« آشنایی با چرخه زندگی قارچ صدفی »
قارچ صدفی در هنگام بلوغ تعداد زیادی اِسپُر تولید می کند که به طور متناوب آزاد می شود. این اِسپُرها از طریق باد پخش می شوند و در روی بستر مناسب جوانه می زنند و مِسِلیوم اولیه را به وجود می آورند. سلولهای مِسِلیوم اولیه تک هسته ای می باشد و از برخورد دو مِسِلیوم اولیه حاصل از دو اِسپُر مختلف، مِسِلیوم ثانویه حاصل می شود. مِسِلیوم ثانویه دو هسته دارد و به سرعت رشد نموده و گره های اولیه را به وجود می آورند. این گره یا دکمه ها با رشد خود اندام های باردهی را به وجود می آورند.
« احتیاجات غذایی قارچ صدفی »
از لحاظ غذایی قارچ صدفی نیاز به سلولز، همی سلولز و لِگنین دارد. در طبیعت اغلب گونه های قارچ صدفی روی اندام های زنده یا مُرده گیاهی که از نظر مواد غذایی و ویتامین ها فقیر می باشند رشد می کنند. برای رشد مِسِلیوم و تولید اندام باردهی قارچ مواد غذایی موجود در کاه گندم و جو ساقه های ذرت، کاغذ، خاک ارهّ و بقایای گیاهی دیگر مورد استفاده قرار می گیرد، البته افزودن سایر موادِ غذایی مانند پروتئین، آرد سویا، سبوس گندم و برنج، نیترات سُدیم و یا کلسیم باعث تسریع رشد قارچ و افزایش کمّی و کیفی حصول می گردد.
« شرایط زیست محیطی مناسب برای قارچ صدفی »
در میان عوامل فیزیکی درجه حرارت یکی از فاکتورهای لازم جهت تولید و پرورش قارچ می باشد ولی قارچ می تواند رِنج وسیعی از تغییرات درجه حرارت را تحمل نماید. در مرحله ریشه دوانی جهت رشد سریع مِسِلیوم درجه حرارت باید ثابت نگه داشته شود. که حرارت مطلوب در این مرحله 25 درجه سانتی گراد می باشد.( قارچ دکمه ای، 18 درجه سانتیگراد برای تولید اندام باردهی)
تشکیل اندام های باردهی در حرارت 15 تا 25 درجه سانتی گراد صورت می گیرد که بیشترین میزان آن در حرارت 18 تا 22 درجه سانتی گراد است.
در گونه پلوروتوس اُستراتوس حرارت مطلوب باید برای تشکیل اندام باردهی در حدود 16 درجه سانتی گراد می باشد. وجود CO2 یا دی اکسیدکربن، در مرحله ریشه دوانی موجب تحریک رشد مِسِلیوم قارچ می شود که غلظت 2 تا 28% علاوه بر آنکه سبب تحریک رشد مِسِلیوم می گردد باعث می شود قارچ صدفی در رقابت با سایر میکرواُرگانیسم ها (موجودات میکروسکپی در کمپوست) که نمی توانند غلظت بالای CO2 را تحمل نمایند پیروز شود.
تذکر: غلظت 5/37% CO2 مانع رشد مِسِلیوم می گردد. مِسِلیوم قارچ صدفی ادر است تحت شرایط نیمه هوازی (در غیاب اکسیژن زیاد) رشد می کند ولی برای تولید اندام باردهی باید اکسیژن کافی در اختیار قارچ قرار داده شود.
در مراحل اولیه تشکیل اندام باردهی نور مناسب اهمیت بسیار زیادی در افزایش محصول خواهد داشت. رطوبت مطلوب کمپوست قارچ صدفی 65 تا 70% و رطوبت مطلوب هوای داخل سالن (رطوبت نسبی اهمیت دارد) در حدود 85 تا 90% می باشد.
« شناسایی اصول تهیه بذر قارچ صدفی »
قارچها نیز مانند گیاهان به روش جنسی و هم به روش غیرجنسی تکثیر می شوند، در روش جنسی به جای بذر تولید اِسپُر می نماید و این اِسپُر دارای نیمی از صفات کلی قارچ بوده و وقتیکه دو اِسپُر غیر همجنس ولی سازگار کنار هم قرار می گیرند می توانند تولید اندام باردهی نمایند این روش تکثیر ممکن است اختلافات ژنتیکی متعددی از خود نشان دهد بنابراین در کارگاههای تولیدی از این روش جهت تولید قارچ استفاده نمی کنند. فقط در آزمایشگاه جهت تهیه سَویه های مناسب و مقاوم و پرمحصول از این روش استفاده نموده و پس از تست به روش غیر جنسی برای تکثیر استفاده می کنند. در روش تکثیر غیر جنسی از مِسِلیوم که توسط کِشت بافت تهیه شده استفاده می گردد. برای تولید اسپان قارچ یک آزمایشگاه مورد نیاز است. فاصله آزمایشگاه و سالن پرورش حداقل 500 تا 600 متر باید باشد تا آلودگی ایجاد نشود. هنگام احداث آزمایشگاه جهت باد هم باید در نظر گرفته شود اگر واحد تهیه کمپوست هم داشته باشیم نباید جهت وزش باد از سالن های نگه داری کمپوست به طرف آزمایشگاه باشد.
« نحوه تهيه مايع قارچ »
توليد بذر بايد در شرايط كاملاً استريل انجام بگيرد . قارچ همانطور كه گفته شد از بافت قارچ و گاهي اوقات نيز از اسپر استفاده مي شود . براي تهيه مايع قارچ (مسليوم) در آزمايشگاه كاملاً استريل يك نمونه از قارچ سالم را از بستر كشت انتخاب كرديم را در الكل خالص فرو برده و به سرعت از روي شعله عبور مي دهيم تا ضدعفوني گردد سپس تكه هاي بسيار نازكي از بافت دروني آن را جدا نموده و روي محيط كشت قرار مي دهيم
« شناسایی اصول نگهداری سَویه »
در مورد تهیه سویه 3 روش شناخته شده است:
1- روش کشت توده اسپر
2- روش کشت بافت
3- روش کشت مِسِلیوم
با کشت متوالی مسلیوم بر روی محیط کشت های مناسب طی سالهای طولانی اسپان سَویه مورد نظر را می توان تهیه نمود. فراهم نمودن سویه به روش کشت اسپُر فقط زمانی امکان پذیر است که قبل از استفاده وسیع با سویه مادر مقایسه و در صورت مطلوب بودن اقدام به تهیه بذر یا اسپان شود، اینچنین کشتهایی که از کشت اسپُر ناشی شده اند ممکن است اختلافات ژنتیکی متعددی از خود نشان دهند.
در کشت بافت یک قطعه کوچک از اندام باردهی قارچ در شرایط کاملاً استریل جدا شده، روی محیط کشت منتقل می شود. مسلیوم حاصل می تواند برای تولید بذر در دوره های متعدد استفاده شود. تجدید کشت مسلیوم باید هر 3 ماه یکبار انجام شود.
ضروری است در هنگام انتقال مِسلیوم بعضی از خصوصیات ظاهری آن مانند شکل کُلُنی، کُرکی یا پنبه ای شکل بودن آن و چگونگی رشد مسلیوم به دقت کنترل شود.
:: موضوعات مرتبط:
مقالات آموزشی قارچ
:: برچسب‌ها:
آموزش قارچ فروش خرید مشاوره مطالب مقاله فیلم آموزش
